Na de uitvaart

Social media zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Maar wat moet er gebeuren met ons Facebook account na overlijden? Online gezamenlijke herinneringen aan een dierbare delen is vaak zeer waardevol voor de rouwverwerking. Maar ongewild achterblijven met de digitale erfenis van een dierbare kan moeilijk en confronterend zijn.

In Nederland is het wettelijk verplicht dat de as van een overledene na de crematie minimaal een maand wordt bewaard in het crematorium. In deze tijd kunnen de nabestaanden bedenken welke bestemming ze de as willen geven. Soms is het voor mensen emotioneel nog te moeilijk om al een definitieve keuze te maken. Het as mag zes maanden kosteloos bij het crematorium bewaard blijven.

Crematoria en bijna alle begraafplaatsen hebben een urnengalerij ingericht. De urn komt dan in een muur te staan. Er zijn muren met open nissen, maar ook muren waarvan de nissen worden afgesloten met een gedenkplaat. Op verschillende begraafplaatsen is er bovendien een urnentuin. Daarin wordt de urn bovengronds bewaard. Een andere mogelijkheid is de urn in een (urnen)graf te plaatsen. Er worden dan wel grafkosten berekend.

Men kan ervoor kiezen om de as te bewaren, thuis of ergens anders, in een urn, kunstobject of sieraad. Een kleine hoeveelheid as kan verwerkt worden in een ring, armband of medaillon. Als asbestemming kun je ook een glasobject overwegen. De glaskunstenaar verwerkt in het mondgeblazen glas dan een kleine hoeveelheid as. Zo ontstaat een mooi persoonlijk aandenken. Kleur en model bepaalt je zelf.

Veel mensen kiezen ervoor om de as uit te strooien. Dat kan op het crematoriumterrein of op een begraafplaats, maar ook op een ander speciaal daarvoor bestemd strooiveld of op een dierbare plek in de natuur. Ook as verstrooien op zee is mogelijk, vanaf een schip of zelfs vanuit een vliegtuig. Sommigen kiezen ervoor de as te verstrooien in een heliumballon.

Na een overlijden moet er heel wat geregeld worden. Praktische zaken zoals het opzeggen van abonnementen, maar ook de soms lastige erfbelasting en de zaken omtrent het erfrecht. Het begint allemaal met de vraag of er een testament is. 

erfenis en erfgenamen

Om de erfenis af te kunnen handelen, moet je eerst weten wie de erfgenamen zijn. Want de erfgenamen zijn verantwoordelijk voor de afwikkeling van de erfenis. In een testament worden erfgenamen aangewezen. Als er geen testament is dan wijst de wet de erfgenamen aan.

Hoe weet je of er een testament is?  Iedereen die ooit een testament heeft gemaakt staat bij het Centraal Testamentenregister in Den Haag geregistreerd (Postbus 19398, 2500 CJ Den Haag). Bij het Centraal Testamentenregister kun je schriftelijk informeren bij welke notaris het testament is gemaakt. Je moet dan wel de overlijdensakte meesturen. Als je weet bij welke notaris het testament is, moet je bij hem een kopie van het testament opvragen. Als de overledene een testament heeft, moet de erfenis verdeeld worden zoals de overledene in zijn testament heeft aangegeven. 

erfenis aanvaarden

Als erfgenaam moet je beslissen of je de erfenis wilt aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. In Nederland heb je drie maanden de tijd om een keuze te maken. Wanneer je de erfenis door alle erfgenamen wordt aanvaard betekent dit dat zowel de bezittingen als de schulden verantwoordelijkheid zijn van de erfgenamen. Indien de erfenis beneficiair wordt aanvaard, aanvaar je de erfenis ook met bezittingen en schulden. Echter een schuldeiser kan de schulden niet op de erfgenamen verhalen indien deze hoger zijn dan de totale erfenis. Tot slot kun je ook de erfenis verwerpen. Voor het beneficiair aanvaarden en verwerpen moet je een verklaring afleggen bij een arrondissementsrechtbank in Nederland. 

beneficiair aanvaarden

Je zou beneficiaire aanvaarding kunnen zien als een middenweg tussen aanvaarding en verwerping. Je aanvaardt de erfenis en tegelijkertijd verwerp je de erfenis als mocht blijken dat er meer schulden dan bezittingen zijn. Je noemt dit ook wel aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Als er meer schulden dan bezittingen zijn, word je door een beneficiaire aanvaarding niet aansprakelijk gesteld voor de schulden. De schuldeisers moeten tevreden zijn met wat er aan bezittingen is. Wanneer één erfgenaam beneficiair aanvaardt, moet de hele erfenis beneficiair worden afgewikkeld. Als blijkt dat er toch meer bezittingen dan schulden zijn dan heb je dan ondanks de beneficiaire aanvaarding recht op een deel van de bezittingen. 

inboedel

De erfgenamen moeten de inboedel verdelen, of – als ze dat willen – verkopen. Soms levert dit problemen op. Sommige spullen hebben voor de erfgenamen een emotionele waarde. Ook vinden erfgenamen vaak dat zij terug moeten krijgen wat ze ooit aan de overledene cadeau hebben gedaan.

Om toch tot een goede verdeling te komen is het belangrijk om vooraf goede afspraken te maken waar iedereen achter staat. Je kunt bijvoorbeeld allemaal een lijst maken waar je op zet wat je graag zou willen hebben. Je zet de spullen die je het liefst wil bovenaan, en de rest onderaan. Als meerdere mensen hetzelfde willen, kun je kijken wie dat het hoogst op het lijstje heeft staan. Kom je er dan nog niet uit, dan kun je bijvoorbeeld loten.

Inboedelgoederen hebben niet allemaal dezelfde waarde. Daarom is het handig om aan alle spullen een waarde toe te kennen. De waarde van de spullen die je krijgt kun je dan in mindering brengen op je erfdeel. Zo voorkom je dat de een alle dure spullen krijgt, en de andere daardoor uiteindelijk minder uit de erfenis krijgt.

Wat staat er in een verklaring van erfrecht?

In de verklaring van erfrecht staat:

• wie er overleden is en wanneer
• of de overledene gehuwd was en zo ja, in gemeenschap van goederen of onder huwelijkse voorwaarden
• wie de erfgenamen zijn, voor welke erfdelen en of zij de nalatenschap aanvaard hebben
• of er aan bepaalde personen een vruchtgebruik (gebruiksrecht) is gegund met betrekking tot bepaalde specifieke zaken (denk bijvoorbeeld aan een woning)
• of er sprake is van een wettelijke verdeling
• wie het beheer en de afwikkeling van de nalatenschap op zich neemt (op basis van een volmacht)

Om een verklaring van erfrecht te maken heeft de notaris informatie en bewijsstukken nodig. De nabestaanden kunnen deze aanleveren. Zoals een overlijdensakte, gegevens van de erfgenamen, evt. een trouwboekje, kopieën van testamenten, samenlevingscontract, enz.

Wanneer heb je geen verklaring van erfrecht nodig?

De overheid heeft in 2012 samen met de Nederlandse Vereniging van Banken bepaald dat in bepaalde situaties geen verklaring van erfrecht nodig is. De voorwaarden hiervoor zijn:
Er is sprake van een langstlevende partner en eventueel kinderen
De overledene heeft geen testament opgesteld
Het totale saldo van alle bankrekeningen van de overledene lager is dan €100.000,-

Wat kost een verklaring van erfrecht?

De kosten van een verklaring van erfrecht hangt af van de notaris. De tarieven van notarissen zijn vrij. Het is daarom verstandig om de prijzen van verschillende notarissen te vragen.

Als een dierbare overlijdt, schudt je wereld op z’n grondvesten. Ineens resten er alleen nog maar herinneringen, is het leven opgedeeld in “ervoor” en “erna” en zal je een manier moeten vinden om met het verlies om te gaan. Omdat geen mens hetzelfde is, rouwt ook geen mens op dezelfde manier.

plotseling overlijden

Wanneer een dierbare zeer onverwachts overlijdt, kan het rouwproces gecompliceerd verlopen. Het is immers moeilijk om te bevatten dat iemand van het ene op het moment voor altijd weg is. Je hebt geen afscheid kunnen nemen, niet datgene kunnen zeggen wat nog gezegd moest worden, al was het maar een simpel “ik hou van jou”. In één klap is alles anders en moet je de rest van je leven verder zonder diegene van wie je zoveel houdt. Rouwverwerking na een plotseling overlijden verloopt dan ook vaak heel gecompliceerd. Juist door het plotselinge aspect van het verlies kan het rouwproces soms langer duren.

overlijden na ziekte

Mensen die een dierbare heel plotseling verliezen (bijvoorbeeld door een hartaanval of ongeluk), hebben vaak veel moeite met het feit dat zij nooit afscheid hebben kunnen nemen. Wanneer een van je naasten ongeneeslijk ziek blijkt te zijn, is de tijd om afscheid te nemen er wél. Een heel intense tijd, waarin de nodige tranen vloeien, maar veel mensen gelukkig ook nog samen kunnen lachen en mooie herinneringen ophalen. Dit wil echter niet zeggen, dat iemand die een dierbare verliest na een slopende ziekte het ‘gemakkelijker’ heeft dan iemand die kampt met een onverwachts gemis.

Een dierbare zien aftakelen is een van de moeilijkste ervaringen in een mensenleven. Het uiteindelijke overlijden van de geliefde wordt dan ook door veel mensen in eerste instantie ervaren als een opluchting, hoewel sommigen zich ook dáár schuldig over kunnen voelen. De opluchting betreft echter niet het overlijden zelf, maar het feit dat aan de uitputtingsslag van het sterfbed een einde is gekomen. Na deze eerste opluchting dringt het dan toch door dat niet alleen aan het lijden, maar ook aan het leven van een dierbare een einde is gekomen. Op dat moment begint het rouwproces ten volle.

overlijden na een misdrijf

Iemand verliezen is natuurlijk altijd moeilijk, maar de manier waarop een dierbare het leven laat, kan grote invloed hebben op het verloop van het rouwproces. Als we dan toch iemand moeten verliezen van wie we houden, laat het dan op een waardige manier zijn, zonder al te veel angst, pijn of leed. Bij moord of doodslag is van een zachte, waardige dood geen sprake. Ook het gegeven dat iemand moedwillig onze geliefde van het leven heeft beroofd, is voor nabestaanden moeilijk te verteren. Dit geldt zeker wanneer er sprake is van moord (het van het leven beroven met voorbedachten rade) in plaats van doodslag (waarbij iemand eveneens met opzet wordt omgebracht, maar dan in een impuls).

overlijden door zelfdoding

Wie een dierbare verliest door zelfdoding, heeft het vaak extra moeilijk met het verwerken van dit verlies. Meer nog dan bij andere oorzaken van de dood, zoals bijvoorbeeld ziekte of een ongeval, hebben de nabestaanden van de overledene maar al te vaak te kampen met schuldgevoelens. “Waarom heb ik het niet zien aankomen,” en “Hadden we iets kunnen doen om dit te voorkomen,” zijn twee voorbeelden van vragen waarmee de achterblijvers zichzelf soms vrijwel eindeloos kwellen. Rouwverwerking na zelfdoding is dan ook absoluut geen sinecure.

rouwverwerking

Bijna alle mensen die met de dood van een dierbare geconfronteerd worden, leren uiteindelijk om te gaan met dit verlies. Dat wil niet zeggen, dat de overledene vergeten wordt of dat men niet meer van hem of haar houdt! Een geliefde die gestorven is, zal altijd deel uit blijven maken van je leven, maar dat wil niet zeggen dat er daardoor geen ruimte meer mag zijn voor andere mensen en dingen. Na een overlijden past een nabestaande zich, zij het met vallen en opstaan, als het goed is aan aan de nieuwe werkelijkheid: het leven zonder de overledene om zich heen. Blijft het overlijden jaar na jaar op de voorgrond staan, dan is dat een teken dat het rouwproces niet of niet goed verloopt. Hulp bij rouwverwerking kan dan een uitkomst zijn.